مقابله با حشرات

ما معمولاً در محیطهای طبیعی با بسیاری از موجودات زنده كوچك و بزرگ روبرو میشویم كه برایمان ناشناخته اند. همین عدم آگاهی

سرچشمه بسیاری از باورهای نادرست انسان در رابطه با دیگر جانداران شده است. ولی تنها درصد بسیار ناچیزی از این موجودات

میتوانند برای ما خطرآفرین باشند و بسیاری علیرغم ظاهر ترسناك و مهیب شان قادر به تولید خطری نیستند.

از آنجایی كه  طبیعتگردان از جمله افرادی هستند كه زمان بیشتری از عمر خود را در طبیعت و میان موجودات زنده

دیگر صرف مینمایند، لذا در اینجا نكاتی چند در رابطه با بندپایان خطرناك و روش های پیشگیری از رویارویی با این موجودات را یادآوری

مینماییم.

به طور کلی بندپایان خطرناک را به دو دسته اصلی حشرات و سایر بندپایان میتوان تقسیم نمود. حشرات خطرناك شامل ككها،

مگسها، پشه ها، زنبورها وساسها و گروه دوم شامل عنكبوتها، عقربها، صدپاها و كنه هاست.

برای پیشگیری از گزیده شدن توسط حشرات گزنده، توجه و رعایت مجموعه ای از نکات ضروری است.

در این مبحث برای آشنایی بیشتر با بندپایان خطرناك به توضیحاتی پیرامون برخی از آنها میپردازیم.

زنبورها

تقریبًا همه ما انواع زیادی از زنبورها را میشناسیم. بسیاری از انواع زنبورها بی خطر هستند ولی برخی از انواع نیز قادر به گزش های

دردناكیمیباشند. زنبورها وقتی اقدام به نیش زدن مینمایند كه موجودی اقدام به تخریب لانه شان نموده و یا آنها را تحریك میكند.

زنبورهای گرده افشان از جمله زنبور عسل تنها یك بار میتوانند نیش بزنند زیرا نیش آنها به گونه ای است كه در پوست گیر نموده

و بیرون نمیآید و لذا حشره میمیرد ولی زنبورهای وحشی معروف  به wasp یك بار چندین مرتبه میتوانند نیش بزنند كه معمولاً گزش

آنها بسیار دردناك و گاه كشنده است.

كك ها

ككها حشرات بسیار كوچك، بدون بال، جهنده و بدنی محكم هستند. ككها از خون پستانداران خونگرم تغذیه مینمایند.

معمولاً انسان میزبان حد واسط برای تغذیه كك است. كك قادر به انتقال بسیاری از انواع بیماریهای مهلك از جمله طاعون و تیفوس

میباشند.

ككها در لانه بسیاری از پستانداران كوچك مانند انواع جوندگان و نیز در لابلای موی بدن آنها و بسیاری خفاش ها و سایر پستانداران

درشت جثه از جمله دامهای اهلی زندگی نموده و از خون آنها تغذیه میكنند. در خلال قرون گذشته طاعون، تیفوس كه توسط ككهای

موش صحرایی به انسان منتقل میشود هزاران قربانی در سرتاسر اروپاگرفته است.

ساس رختخواب

(Hemiptera) این حشره كوچك که متعلق به راسته سنها می باشد، از خون پستانداران تغذیه مینمایند. در مناطق معتدله نیمكرة

شمالی زمین گونه ای با نام علمی Cimex lectularuisزیست می کند که معروف به ساس خونخوار انسان میباشد. آنها معمو لا

در طول روز خود را میان شكاف ها و مكان های تاریك پنهان نموده و در هنگام شب بیرون آمده و از خون انسان تغذیه مینمایند .

پشه ها و مگسها

پشه ها و مگسها یا همان دوبالان معروفترین مزاحمین در سفرهای طبیعتگردی مخصوصًا در نواحی مرطوب میباشند. بسیاری از این

حشرات با مكیدن خون پستانداران مخصوصًا انسان موجب انتقال بیماریهای مهلك میگردند. شاید ده ها نوع بیماری مختلف توسط این

حشرات منتقل میشود ولی بیشك معروفترین آنها مالاریا، بیماری خواب و تب زرد میباشد. امروزه بیماری مالاریا در بیشتر نواحی كنترل

شده است ولی این به معنای ریشه كنی كامل آن نیست، چه انسان تنها قادر به كنترل برخی بیماریهاست نه ریشه كنی آنها. در

كشور ما، مالاریا همچنان در مناطقی از استان سیستان و بلوچستان، كرمان، هرمزگان و خوزستان به طور محلی شیوع دارد.

در مناطق مركزی ایران مانند كاشان نیز بسیاری سالك كه توسط پشه خاكی منتقل میگردد، شیوع دارد.

عنكبوت

اغلب انواع عنكبوتها آنها دارای كیسه های زهری پشت آرواره های خود هستند. گزش بسیاری از آنها جز تولید خارش و التهاب

موضعی شكل خاصی را ایجاد نمیكند. برخی از افراد كه به مواد سمی موجود در نیش بندپایان حساسیت دارند ممكن است

با گزشهای جزئی ریز دچار تنگی نفس، شوك و اغما گردند كه البته خود این افراد از این قضیه آگاهند.

رتیل

همانگونه که اشاره شد، برخلاف تصور عموم رتیل ها با وجود ظاهر مهیب و ترسناكشان دارای زهر نیستند. ولی قادر به گزشهای

بسیار دردناك میباشند. محل گزش رتیل به دلیل آلوده بودن آرواره های آن معمو لاً دچار التهاب و عفونت شدید میشود.

عقرب

نیش اغلب عقربها كشنده نبوده و تنها باعث التهابات شدید، تب، سردرد و تهوع و سرگیجه میشود. افرادی كه آلرژیك میباشند

میبایست در این مورد بسیار مراقب باشند، چرا كه ضعیفترین گزش نیز ممكن است موجب مشكلات جدی برای آنها شود.

صدپایان و هزارپایان

همانگونه که میدانیم بسیاری ازصدپایان سمی بوده و برخی نیز دارای سم بسیار قوی میباشند. در كشور ما هنوز گزارشی از بروز

مرگ در اثر گزش صدپا نرسیدهاست ولی حتی در صورتنبودن سم در گزش اینموجودات، محل گزش ممكن است عفونت نموده و

مشكلات دیگری را به وجود آورد.

كنه

همانگونه که گفته شد، كنه ها مسوول انتقال بسیاری از بیماریهای خطرناك به انسان هستند. بسیاری از كنه ها بر روی دام های

اهلی زندگی میكنند كه میتوانند خود را به انسان نیز رسانیده و از خون وی نیز تغذیه نمایند. برای جلوگیری از گزش توسط كنه ها

میبایست از تماس با حیوانات مخصوصًا دامهای اهلی احتراز نمود

توصیه های ایمنی برای پیشگیری از گزیده شدن توسط بندپایان در طبیعت

۱  در هنگام سفرهای طبیعتگردی از کفش ساقدار، جورابهای ساق بلند و همچنین شلوارهای بلند استفاده نمائید.

۲  به هنگام عبور از میان علفزارهای انبوه و نقاط پرگلمراقب زیر پا و نیش حشراتی كه از گلها تغذیه مینمایند باشید.

۳  موقع استراحت از خوابیدن در محیطهای پرسنگ یا پر گیاه اجتناب نمائید.

۴  در موقع جابه جا نمودن سنگهای بزرگ، دست خود رازیر سنگ نبرید.

۵  هرگز هنگام شب كفش های خود را بیرون از چادر و به حالت روباز نگذارید. میتوان از یك كیسه نایلونی جهت

قرار دادن كفشها در آن استفاده نمود.

۶  لباس ها و كفش ها را قبل از پوشیدن حتمًا تكانده و بازرسی نمائید.

۷  شب ها جهت استراحت از پشه بند استفاده كنید.

۸  برای دور نگاه داشتن حشرات موذی از مواد دافع حشرات كه در داروخانه ها موجود میباشد استفاده نمایید.

توصیه ای درباره زنبورهای عسل

اگر میخواهید به كندوی زنبورهای عسل نزدیك شوید بایدمراقب باشید، از لباسهای رنگ روشن مخصوصًا زرد و

عطرهای تند استفاده نكنید.

نیش زنبور به ندرت منجر به مرگ افراد میشود. این معمو لاًموقعی اتفاق میافتد كه شخص آلرژی و یا حساسیت شدید

به مواد سمی موجود در زهر حشره دارد. اغلب خود این افراد این موضوع را دانسته و از مواجهه با این حشرات اجتناب

میورزند.

لذا این اشخاص میبایست داروی آنتی هیستامین مناسب و كافی همیشه به همراه داشته باشند و در غیر اینصورت

حتی گزش ساده یك زنبور عسل میتواند در عرض چند ساعت شوك، اغما و مرگ را بوجود آورد.

توصیه های ایمنی به راهنمایان طبیعت گردی :

 گزش كك ها و توصیه های ایمنی

محل گزش كك كه بیشتر در قسمت پاها و دستها و درزیر ناحیه كش جوراب ها یا كمربند لباس میباشد، به

صورت جوش های برآمدة قرمز رنگی كه در مركز آن محلگزارش مشهود است، مشخص میگردد.

این ضایعات جوش مانند، خارش شدیدی را به همراه دارد كه استفاده از الكل طبی برای تسكین آن بسیار مفید است.

ككها به علت عمر كوتاه حشره بالغ و نیز در دسترس نداشتن میزبان اصلی خود در صورت ورود به محل زندگی

شما در شهرها پس از چند روز از بین رفته و قادر به تكثیر نمیباشند ولی در این مدت قادر به گزش افراد دیگر

نزدیك به شما هم هستند. بهترین روش برای جلوگیری از گزش كك اجتناب از ورود به مكانهای نگاهداری حیوانات

اهلی و وحشی، مخصوصًا بدون كفش و لباس مناسب است.

در موقع هدایت یك تور گردشگری از برپایی اردوی استراحت در اطراف آبشخور دامها و یا محل استراحت و

گذر آنها احتراز نمایید. بعلاوه شما به عنوان راهنمای تور می توانید توصیه هایی را درباره محافظت از پا ها و

چگونگی تسکین خارش درد، به مسافران خود منتقل کنید.

درباره گزش ساس خونخوار و توصیه های ایمنی

محل گزش آنها تورم مختصر و خارش ایجاد مینماید ولی تا به حال هیچگونه انتقال بیماری توسط این حشرات گزارش نشده است !

یکی از اصول احتیاطی که می باید در سفرهای طبیعت گردی به آن توجه نمود، این است که قبل از استراحت در مكان های ناشناخته زیر

تشك، بالش و زیراندازها به دقت برررسی گردد تا از وجود احتمالی حشرات موذی از قبیل ساس آگاه شوید.

درباره پشه ها و مگس ها و توصیه های ایمنی

پشة آنوفل كه مسئول انتقال بیماری خطرناك مالاریا به انسان میباشد، در مناطق مردابی، باتلاقی و مرطوب زندگی می کند. به دلیل شباهت

زیادش به پشه های معمولی دیگر گاه آن را نادیده می گیریم. بسیاری از مگسها نیز عادت به مكیدن خون موجودات زنده دیگر دارند.

برای جلوگیری از گزش توسط این حشرات از برپایی اردوی طبیعت گردی در مجاورت محلهای انباشت زباله، مردابها، مرداب یا باتلاق یا هر

گونه آب راكد میبایست احتراز نمود.

پشه های خاکی كه در مناطق خشك و داخل لانة جوندگان مانند انواع موشهای صحرایی زندگی

میكنند، قادر به پروازهای طولانی نبوده بلكه تنها میتوانند با باد حداكثر تا یك متر از سطح زمین بپرند

و از این رو بیشترین گزش در ناحیه پاها رخ میدهد. بنابراین پوشیدن كفش و شلوار مناسب میتواند

بسیار مؤثر واقع گردد. در سفرهای طبیعت گردی، به همراه داشتن انواع اسپریها و مواد دافع حشرات و

نیز استفاده از پشه بند در موقع استراحت، مانع موثری دربرابر گزش دوبالان حواهد بود.

عنکبوت های خطرناک و توصیه های ایمنی

در آمریكا نوعی عنكبوت كوچك سیاه رنگ به نام بیوه سیاه سالیانه مسوول مرگ چندین نفر از جمله كودكان میباشد. همتای این

عنكبوت گونهای دیگر كه به بیوه سفیدموسوم است با نام علمی Latrodactus Pallidus بوده و در كشورهای آسیای میانه یافت میشود . گزش این

عنكبوت میتواند برای انسان مرگبار باشد، متأسفانه داروهای ضدسم برای این عنكبوت به دلیل گران بودن و مقرون به

صرفه نبودن در دسترس عموم نیست ولی امكان مواجهه با آن شاید یك در چند صد هزار باشد ! در ایران این عنكبوت از خراسان

شمالی گزارش شده است.

عنکبوت های بزرگ و پشمالو موسوم به Tarantula

اشتباهًا رتیل نامیده می شوند دارای کیسه های زهری در پشت آروارههای خود می باشند که گاه گزش آنها می تواند منجر

به مرگ گردد. البته پراكنش تارانتولاها به نواحی استوایی محدود بوده و تنها یك گونه از آنها در جنوب اروپا نیز یافت میشود ولی

در كشور ما هنوز گزارشی از وجود احتمالی آنها نشده است

تكانیدن لباس ها قبل از پوشیدن و گشتن رختخواب قبل از استراحت در حین سفرهای طبیعت بسیار اهمیت دارد. این، یکی از توصیه هایی

است که لازم است شما به عنوان راهنمای تور به مسافران خود در سفرهای طبیعت گردی داشته باشید، عنكبوتها معمو لا به نقاط تاریك و دنج

كه متناسب برای تنیدن تار و به دام انداختن طعمه باشند علاقة خاصی نشان میدهند. برخلاف تصور عموم رتیل ها با وجود ظاهر مهیب و

ترسناكشان دارای زهر نبوده ولی قادر به گزشهای بسیار دردناك میباشند. محل گزش رتیل به دلیل آلوده بودن آروارههای آن معمو لاً دچار

التهاب و عفونت شدید میشود كه بهترین كار ابتدا شستشوی دقیق محل گزش است. گاه رتیل پس از گزش محل مورد نظر را به راحتی رها

نمیكند. لذا میبایست با دقت و با یك پنس در جهت فرو رفتن آرواره در پوست آن را بیرون آورد تا موجب پارگی و خونریزی بیشتر پوست

نگردد

درباره گزش رتیل

اگر رتیل یکی از افراد گروه شما را گزید، بهترین كار این است که در ابتدا محل گزش به دقت شستشو داده شود. این عمل می تواند در کاهش

التهاب و آلودگی احتمالی محل گزش موثر باشد. گاه رتیل پس از گزش محل مورد نظر را به راحتی رها نمیكند. لذا میبایست با دقت و با یك

پنس در جهت فرو رفتن آرواره در پوست آن را بیرون آورد تا موجب پارگی و خونریزی بیشتر پوست نگردد

عقرب ها و توصیه های ایمنی

عقربها به مكانهای تاریك و دنج علاقه بِیشتری دارند و بسیاری از آنها درون غارها و شكاف سنگها و دیوارها، زیر تنه افتاده درختان و

سنگها زندگی میكنند. برخی گونهها هم حفار بوده و در زمین تونلهایی به عمق ٥٠ سانتیمتر حفر كرده و روزها را در آن به سر میبرند و

شبها برای شكار خارج میگردند. در كشور ما بیشترین گزش عقرب از مناطق جنوبی گزارش میگردد كه در این میان عقربی موسوم به جراره

كه نوع تر آن با دم بسیار باریك و بلند خود و رنگ زرد قابل شناسایی است، از همه خطرناک تر است.

پادزهرهایی كه برای سم عقربها تهیه شده است در مراكز درمانی موجود بوده و میتوان قبل از هر سفر با مراجعه به این مراكز تعدادی شیشه

حاوی پادزهر خریداری نمود. برخی پادزهرها برای چند گونه به طور همزمان كاربرد دارند. البته شرایط نگهداری پادزهرها خاص میباشد و پس

از مدتی نیز این پادزهرها غیرقابل استفاده میگردند. همه اینها به شرطی است كه تزریق پادزهر خود مشكلاتی برای افراد مخصوصًا آلرژیك

تولید نكند. پس بهترین راه آن است که با رعایت نکات ایمنی و احتیاط های لازم، از گزیده شدن توسط عقرب پبشگیری کنیم.

برخی از نکات ایمنی که شما می توانید به مسافران خود گوشزد نمایید، عبارتند از:

موقع بلند كردن سنگهای بزرگ و جابه جایی چوب و وسایلی كه مخصوصًا از مدتی پیش در محلی دست نخورده باقی مانده است، بسیار

محتاط بوده و هرگز حین جابه جایی دست خود را به زیر وسیله یا سنگ نبرید.

كفش های خود را در هوای آزاد نگذارید و حتمًا قبل از پوشیدن كفش و لباس، آن ها را به دقت بتكانید.

توصیه هایی دباره گزش صدپایان

لباسها و وسایل خود را در مناطقی طبیعی كه به آن سفر میكنید به دقت وارسی كنید و برای جلوگیری از ورود این موجودات به داخل چادر حتمًا

درزهای چادر را محكم ببندید. زیرا آنها به راحتی از هر سوراخ كوچكی عبور مینمایند. در صورت گزیده شدن توسط این موجودات محل زخم را

با مواد استریل كننده به آرامی شستشو دهید و آن را پاكیزه نگاه دارید.

برگرفته از تالیف علیرضا نادری

• قبلی
• بعدی