کافرکلی,آب اسک

از دماوند تا دخمه های دستکند کافرکلی

دیدن کوه دماوند با شکوه و عظمت وصف ناشدنی اش خاطره ای است که تا سالها در ذهن هر بیننده ای خواهد ماند. این شاه بیت زیبای جاده هراز است، اما وقتی در جاده هراز به سمت آمل در حرکت هستید شهر پلور را از دست ندهید شهری کوچک که تندیس کوهنوردی که جاده را به شما نشان می دهد برای آن نشانه ای فراموش ناشدنی است.

شکوه و عظمت بی پایان دماوند را که پشت سر بگذاریم و در جاده ادامه مسیر دهیم به روستای آب اسک می رسیم . جائی که گوشه ای از تاریخ ایران زمین در دیواره ها به کمین نشسته است . دخمه های دستکند که از روزهای گذشته و مردمانی خبر می دهند که احتمالا برای نجات از دست بیگانگان در اینجا پناه گرفته اند. هرچند که گمانه زنی های بسیاری در این مورد وجود دارد که به آنها نیز خواهیم پرداخت.

این مجموعه ها در نوع خود از لحاظ تمرکز در یک منطقه، در ایران منحصر بفرد است، در طول دره هراز از آبادی اسک مرکز قدیم بالا لاریجان شروع و تا روستای پنجاب بطول 42 کیلومتر در ارتفاعات مشرف به دره هراز و همچنین در چند دره فرعی در حد فاصل این دو محل قرار دارد. و جالب اینکه 6 نقطه از این غارها در کنار جاده هراز و دره رودخانه هراز واقع شده اند و مابقی طی چندین کیلومتر و در فاصله دورتری از تنگه هراز قرار دارند.

برای نوع استفاده این غارهای چندین گمانه زنی وجود دارد که زندگی موقت و دفاعی،زندگی دایم، آئینهای مذهبی و تدفین و شاید هم به عنوان معدن استفاده شده باشد. اما بیشترین احتمال برای این غارها می تواند اسکان و زندگی موقت یا دائم و  یا  یک مجموعه تدافعی و دیده بانی باشد وجود اتاقهای متعدد با طبقات متغیر و همچنین سرویس بهداشتی ، تالار و مکانهای پخت و پز گویای این مطلب است که در اینجا فضای معماری علاوه بر زندگی، مکانی جهت مقابله و دفاع در برابر دشمن خارجی نیز کاربرد داشته است. طبقات دوم عمدتا با رویکرد دفاعی و دیده بانی ایجاد گردید. در واقع با حفر چاله ای روبروی روزنه و نورگیر ، یک شخص مسلح می توانسته به راحتی در حالت نشسته جای گرفته و به دیده بانی از محیط اطراف بپردازد.

اکثر غارهای دستکند مشابه مانند غارهای میمند- کندوان – غارهای خوزستان- شیراز و همدان یا در بعضی از کشورها مانند تونس با کندن کف زمین در قطرهای بسیار بزرگ بصورت مدور تا عمق 6 یا 7 متری و ایجادغارهای متعدد در دورتا دور داخلی آن جهت سکونت دائمی یا فصلی از آنها استفاده می کنند. ولی جالب اینجاست که غارهای محور هراز تماما در دل کوه و در طبقات به سمت قله و بالا ساخته شده اند. از نظر آب و هوایی لاریجان کاملا کوهستانی است ، درواقع بخش عمده ای از سال هوا در اینجا سرد می باشد اگر این دخمه ها صرفا جهت زندگی بوجود آمده باشند  مثل اکثر دخمه هایی که در بالا از آنها نام برده شده است می بایست در دل زمین کنده می شدند تا در مقابل باد و بوران و وضعیت بد جوی در امان باشند اما اینگونه نیست ، تنها دلیلی که می توان از چیستی آن سخن به میان آورد بحث استفاده مقطعی و در مواقع اضطرای و حالت تدافعی بودن این دخمه ها  می باشد . ساختمان داخلی این غارها کلا نظم خاصی ندارد، تعدادی با یک دهانه ورودی هستند و تعدادی هم بوسیله راهروها و همچنین ایجاد سوراخی تقریبا یک متر مربع در سقف برای دسترسی به طبقات دوم و سوم ایجاد شده اند .

کوهی که در آن این دخمه ایجاد گردید (بعلت نوع سنگ ) آنچنان سفت و سخت نیست و به راحتی با کلنگ و دیلم کنده می شوند . لازم به ذکر است در حال حاضر بخشهایی از غار های دستکند روستای آب اسک توسط روستاییان بومی دامدار تبدیل به آخور و محل نگهداری علوفه و دام شده است و یا اینکه این دخمه ها در ابتدا با همین نوع کاربری ایجاد شده باشند. لازم به توضیح اینکه تنها ما فقط در دخمه های روستای فوق الذکر کاربرد دوگانه آن را به این صورت وسیع مشاهد می کنیم .

راه رسیدن به روستای آب اسک :

جاده هراز شهر پلور ، سمت بعد از  ۱۳ کیلومتر به روستای «آب‌اسک» می‌رسید؛ روستایی با قدمتی بیش از یک هزار سال که به واسطه نزدیکی منابع آب زیرزمینی آن به منابع حرارت‌زای زیرزمینی کوه آتشفشانی دماوند، دارای چشمه‌های آبگرم است. طبق برخی نظریه‌ها، نام روستای اسک از اشک اول، پادشاه اشکانی گرفته شده و با گذشت زمان به اسک تبدیل شده است.

 چاپ در روزنامه اصفهان زیبا

• قبلی
• بعدی