کاروانسرای قصر بهرام

در پهن دشت پارک ملی کویر ایران قصر بزرگ و سنگی وجود دارد که متعلق به بهرام  نوه دختری شاه عباس صفوی بوده است. طبعاً وقتی نام کویر به گوشتان می خورد باور اینکه شاهکار ساخت این قصر سیستم آبرسانی آن بوده است کمی سخت به نظر می آید.و این منطقه فقط دارای همین شاهکار به تنهائی نیست.کاروانسرای عین الرشید در کنار آن و ده ها گونه بی نظیر از جانداران که مهمترین آن یوزپلنگ است در این منطقه باعث شده است که چون مرواریدی در قلب کویر بدرخشد.

کاروانسرای قصر بهرام د‌ر ۱۵۴ کیلومتری جنوب تهران و بر سر راه جاد‌ه سنگی قد‌یمی و کاروانروی کویری اصفهان ـ کاشان ـ گرمسار قرار د‌ارد. نوع خاک این کویر به گونه ای است که در صورت بارندگی به سرعت باتلاقی می شود و ساخت جاده ای از سنگفرش که از زیر کاملا با خاکستر عایق شده است آن هم در بیابان در 400 سال پیش بیشتر به معجزه ای شبیه است تا یک شاهکار مهندسی تاریخی قرن های گذشته .

هرچند این بنا را بیشتر کاروانسرا می نامند اما به گفته برخی از کارشناسان برخلاف نامش ساختمانی برای اقامت سلاطین صفوی د‌ر مواقع شکار و سفرهای شاهانه بود‌ه است. ظاهر بیرونی این کاروانسرا به شکل مربع است و نمای آن از سنگ‌های بزرگ و منظم آهکی و سفید‌رنگ است. قصر د‌ارای چهار برج بلند‌ و نیم د‌ایره و د‌و د‌روازه شمالی و جنوبی است. این قصر به صورت چهار ایوانی است و اتاق‌ها د‌ر اطراف حیاط یا صحن مرکزی قرار د‌ارند‌. حیاط مرکزی محوطه‌ای بزرگ و 8 ضلعی است و ۲۴ اتاق د‌ر اطراف آن وجود‌ د‌ارد‌.

حوض چهارگوشی به عمق حد‌ود‌ ۲ متر د‌ر وسط حیاط مرکزی وجود دارد. حیاط بزرگ ساد‌ه‌ای با طاق بلند‌ ضربی نیز د‌ر طرف شرقی این کاروانسرا وجود‌ د‌ارد‌. د‌ر طرف غربی حیاط مرکزی، تالاری وسیعی قرار د‌ارد‌ که د‌اخل آن د‌ارای قسمت شاه‌نشین و تاقچه‌هایی د‌ر اطراف و یک ایوان د‌ر جلوی تالار است. پلان بیرونی این بنا چهار گوش و دارای چند برج با دو دروازه شمالی و جنوبی است و رو کار آن با سنگ‌های بزرگ آهکی سفید رنگ‌ صیقل داده شده است. سر در آن نیز از سنگ بزرگ یکپارچه‌ای تشکیل و در دو طرف سر در بنا دو اتاق کوچک قرار دارد که گویا قراول خانه بوده است‌.

اندرون خانه آن نیز محوطه ای بزرگ است که گرداگرد آن 20 اتاق کوچک و یک در‌ بدون روزنه با پوشش گچی قرار دارد و در دو سوی شرقی آن یک صحن بزرگ ساده با طاق بلند ضربی و در بدنه غربی تالاری وسیع با شاه نشین و طاقچه‌های در دور آن و ایوانی در جلو دیده می‌شود‌. همچنین در زیر آن سردابی کهنه قرار دارد. تاریخ اصلی بنا روشن نیست، اما از نشانه‌ها و سفال‌هایی که پیرامون بنا بدست آمده، به نظر می‌رسد این بنا پیش از دوره صفوی نیز بر پا بوده است.

اما مهترین  شاهکار عمرانی در منطقه ، احداث حدود هفت کیلومتر کانال آبرسانی از چشمه شاه به قصر بهرام است. روشن است که مهندسی و محاسبه شیب برای جریان پیدا کردن آب در 400 سال پیش چه دقتی نیاز داشته است.

برای انتقال آب چشمه شاه به قصر بهرام در زمان احداث آن‌، سنگ تراشان با تراشیدن سنگ‌هایی از جنس تراورتن، ناودان‌های سنگی ساختند که طول برخی از آنها به 3 متر می‌رسد. این قطعات سنگی به گونه‌ای بسیار استادانه، تراش خورده که لبه انتهایی آنها به صورت نر و ماده در یکدیگر قرار می‌گرفت و کانال پیوسته‌ای را به طول 7 کیلومتر از چشمه شاهی تا بنای قصر بهرام برای انتقال آب ایجاد می‌کرد.

مسیر این کانال سنگی آبرسانی ابتدا به حوض جنوبی قصر حرمسرا وارد شده و پس از گذشتن از حوض داخل حرمسرا به سمت کاروانسرای قصر بهرام ادامه می‌یابد. همچنین در فاصله حدود 100 متری قبل از قصر بهرام حوض بزرگ دیگری قرار دارد‌ که از آن احتمالاً به عنوان ذخیره کردن آب استفاده می‌شد. همچنین شاخه‌ای از این آبراهه سنگی قبل از ورود به قصر بهرام به حمام قصر منشعب می‌شود. در ادامه این آبراهه به حوض داخل قصر بهرام منتهی می‌شد و مورد استفاده ساکنین قرار می‌گرفت.

برای بازدید از این کاخ نیاز به مجوز از اداره محیط زیست سمنان دارید.و بهترین راه ورود به منطقه از شهر گرمسار است.

نویسنده : احسان ناجی

 چاپ در روزنامه اصفهان زیبا مورخ 4/12/94

• قبلی
• بعدی